Skoki rozwojowe – co warto wiedzieć o rozwoju niemowlaków?
Pojęcie pojawia się w literaturze ok 1992 roku. Istnieją pozycje książkowe np. “The wonder weeks”, ale nadal brak jest badań naukowych na temat skoków rozwojowych.
Definicja – stworzył ją Frans Plooij – To moment w rozwoju umysłowym dziecka, w trakcie którego w mózgu tworzy się wiele nowych połączeń neuronalnych, zmienia się postrzeganie świata, a układ nerwowy otrzymuje informacje, których wcześniej nie był w stanie przetworzyć.
Skoki rozwojowe u niemowląt uznawane są za przejaw dojrzewania prawidłowo rozwijającego się układu nerwowego.
Jak rozpoznać skok rozwojowy?
Niemowlę podczas skoków zachowuję się inaczej, niż zdążyło nas do tego przyzwyczaić we wcześniejszym okresie. Plooji wyróżnił 3 kryteria pozwalające mówić o przechodzeniu przez dziecko skoku rozwojowego i zaliczył do nich:
- częstszy płacz,
- potrzebę nieustannego, fizycznego kontaktu z mamą,
- nagłe “pogorszenie” się zachowania dziecka oraz drażliwość.
Dodać do tego można również:
- problemy z zasypianiem,
- niespokojny sen,
- bardziej intensywne niż zwykle odbieranie bodźców otoczenia,
- problemy ze ssaniem lub jedzeniem.
Po takim skoku z reguły pojawiają się nowe umiejętności: ruchowe, poznawcze, a także postęp w rozwoju mowy oraz zmysłów.
Z obserwacji wynika, że nie wszystkie niemowlęta doświadczają skoków rozwojowych w takim samym stopniu.
Streszczenie skoków:
Pierwszy skok rozwojowy – 4-5 tydzień – z noworodka staje się on niemowlakiem.
- staje się bardziej aktywny,
- zaczyna skupiać wzrok na poszczególnych przedmiotach w bliskiej odległości,
- zaczynają przeszkadzać mu głośne dźwięki czy światło,
- pierwszy świadomy uśmiech malucha, ale też pierwsze łzy – do tej pory noworodek płakał „na sucho”.
Drugi skok – 8 tydzień – 2 miesiąc
- to czas postrzegania powtarzalnych wzorców, np ramiona mamy i siadanie w fotelu to czas karmienia,
- odkrywają rączki, którymi mogą poruszać,
- bawi je wydawanie dźwięków,
- intensywnie wpatruje się w twarze i zdaje się rozpoznawać mimikę towarzyszących mu osób
- zaczynają trzymać zabawki,
- bardzo chętnie podnoszą główkę w leżeniu na brzuszku.
Trzeci skok – 10-12 tydzień, 3 miesiąc
- to okres doskonalenia koordynacji: dzieci umieją już wodzić wzrokiem i obracać głowę za interesującym je obiektem
- dostrzegają natężenie światła, głosu,
- zaczynają świadomie łapać przedmioty i poznają świat przez wsadzanie ich do buzi,
- w tym okresie rozpoczyna się również eksploracja własnych stóp, które często „lądują” w ustach,
- głużenie i piszczenie.
Czwarty skok 18-20 tydzień, ok 5miesięca
- Dziecko zaczyna odkrywać własną sprawczość. To okres, w którym może ciągle upuszczać zabawki wiedząc, że mama je podniesie.
- Może też odkrywać możliwości grzechotek i dźwięki wydawane przez uderzanie przedmiotami o siebie.
- Dziecko nabywa umiejętności motorycznych: próbuje pełzać, może podejmować próby raczkowania.
- Gdy jest najedzone, odpycha pierś lub butelkę.
- Niemowlak mówiąc, łączy sylaby: tak powstają ciągi „mamama” lub „bababa” – to jednak nie jest świadoma mowa, a raczej ćwiczenie.
- Zaczynają reagować na swoje imię i rozpoznają swoje odbicie w lustrze.
Piąty skok 22-26 tydzień, ok 7 miesiąca
- To czas dostrzegania związków między ludźmi. Niemowlę, do tej pory przyjazne i uśmiechające się do wszystkich, może zacząć być nieufne wobec obcych.
- Pojawia się lęk separacyjny. Wyjście opiekuna do drugiego pokoju może powodować napad płaczu malucha, który jeszcze nie rozumie, że nie jest to opuszczenie go „na zawsze”.
- Dzieci z upodobaniem ściągają skarpetki, wkładają rzeczy do pudełek lub je wyciągają, próbują się przemieszczać w upragnionym kierunku.
- Mogą odkryć fascynujący świat książeczek – rodzice często obserwują, że po tym skoku dzieci znacznie dłużej skupiają się na czytanych im bajkach i prezentowanych obrazkach.
- umiejętność samodzielnego siadania, co znacznie zmienia perspektywę małego dziecka.
Szósty skok 36-40 tydzień, 9-10 miesiąc
- Zaczyna rozwijać się inteligencja.
- Dzieci przejmują inicjatywę w zabawie, pokazują swoje nastroje.
- Zaczynają również dzielić świat na kategorie: powoli dostrzegają, że niektóre przedmioty służą do jedzenia, inne do zabawy, na świecie są zwierzęta, pojazdy, rośliny.
- W tym czasie rodzice zaczynają mieć prawdziwy „kontakt” z dzieckiem – zbliżony do tego, jaki ma się z dużo starszym dzieckiem.
Siódmy skok 41-46 tydzień, 11-12 miesiąc
- Blisko roczny maluch potrafi doskonale kategoryzować świat, coraz lepiej rozumie dalekie ciągi przyczynowo-skutkowe (np. brudne pranie z czasem wkładane jest do pralki etc.).
- Dzieci w tym wieku zafascynowane są przez kształty i kolory, to czas segregowania i sortowania.
- Maluchy naśladują rodziców i zwierzęta, wydając dźwięki i odtwarzając różne czynności.
- Po tym skoku większość maluchów świadomie używa „nie”
- Zaczyna stawiać pierwsze samodzielne kroki.
Podsumowanie skoków rozwojowych
Trzeba obserwować dziecko na tyle uważnie, by nie pomylić skoku rozwojowego z problemami o podłożu chorobowym takimi, jak np. infekcja ucha, przeziębienie, problemy z układem pokarmowym czy alergie. W przypadku wątpliwości co jest skokiem, a co nim nie jest, należy zasięgnąć porady lekarza prowadzącego dziecko.
Skoki rozwojowe u niemowląt mogą ulec przesunięciu w czasie, a u niektórych dzieci ciężko je w ogóle zauważyć.
