Rozwój stopy – na co zwrócić uwagę? co może zaniepokoić?
Stopa – ogólne informacje – ujęte hasłami – o anatomii można sporo doczytać:
- Ruchy stopy – zgięcie grzbietowe 45 i podeszwowe 60, supinacja i pronacja, inwersja i ewersja
- Pozycja neutralna
- Stawy stopy – 33 – ważne bardzo skokowy górny i dolny
- 26 kości, 107 ścięgien i więzadeł
- Podział – tyłostopie, kości stępu, przodostopie
- Stopy oceniamy indywidualnie – stopa pediatryczna to nie stopa dorosłego
- Pozycja szpotawa/koślawa
Rozwój stopy – co kształtuje nasze stopy:
- Genotyp
- Środowisko wewnętrzne – budowa łona matki
- Środowisko zewnętrzne – skarpety, buty, nosidła, ortezy, wkładki, choroby – grzybice, paznokcie, jakie ruchy i doświadczenia – na to wszystko mamy wpływ !!!
- Dojrzewanie kostne z chrzęstnego następuje już poza łonem mamy – do ok. 13 roku życia.
Kształtowanie przez środowisko zewnętrzne
- Rozwój przed chodzeniem – w każdej z przyjmowanych pozycji (na brzuchu, na plecach), a także podczas zmian pozycji – obroty, pivoty, mostki, pełzanie, czworaki, siadanie, klękanie.
- Rozwój w pozycji pionowej – stanie, kucanie, chodzenie bokiem, chodzenie na wprost – najpierw na szerszej, a potem na węższej podstawie. Stopniowo będzie się zwiększała długość i prędkość kroków, a także pewność maluchów jeżeli chodzi o równowagę.
- Suma tych doświadczeń wykształca indywidualny wzorzec chodu dziecka.
Fazy rozwoju stopy – w zarysie:
- Po 2 r.ż. – zarys łuku podłużnego stopy
- 4-5 r.ż – zanik podściółki tłuszczowej
- 6-7 r.ż – fizjologiczna koślawość i płaskostopie powinny zaniknąć *(UWAGA!!!)
- 13 r.ż – zakończenie kostnienia stopy
Funkcje stopy:
- Początkowo chwytna – odruch
- Podtrzymują i stabilizują ciało – funkcja podporowa
- Funkcja transportowa
- Amortyzują przeciążenia
- Receptory informujące o podłożu
- Termoregulacja
- Podsumowanie rozwoju
- Funkcjonalnie zmiana z chwytnej na podporową i transportową.
Każda aktywność i doświadczenie dziecka uczy czegoś stopy i czegoś od stopy wymaga.
Kości kształtuje i zmienia ruch.
Przyczyny wad stóp
- Genetyczne
- Zaburzenia faz rozwoju
- Wady nabyte
- Współistniejące wady przy zespołach genetycznych, neurologicznych
Najczęstsze wady stóp to:
- Stopa płaska – płaskostopiem określa się obniżenie fizjologicznych łuków stopy.
- Stopa płasko-koślawa – Obniżenie fizjologicznych łuków stopy plus koślawe ustawienie pięty.
- Stopa końsko-szpotawa – Przywiedzione przodostopie i odwrócona szpotawo pięta.
- Wady ułożenia palców.
Stopa płasko koślawa:
- Przyczyny:
- znaczenie ma wiotkość tkankowa, czyli rozluźnienie układu mięśniowo – więzadłowego.
- może być cechą osobniczą, ale też i elementem schorzeń układowych oraz genetycznych
- Objawy:
- ustawienie stóp,
- bóle łydek i stóp, głównie o charakterze wysiłkowym i niechęć do aktywności,
- chód jest nieelastyczny i ciężki na skutek zmniejszenia się amortyzacji,
- z czasem mogą wystąpić ograniczenia w obrębie ruchów palców, a dolegliwości bólowe mogą narastać w miarę wzrostu masy ciała,
- w niektórych przypadkach pojawiają się na skórze stopy modzele (odciski powodujące dyskomfort podczas poruszania się) oraz otarcia,
- można zauważyć zdarte podeszwy obuwia od strony wewnętrznej, a także ich wykrzywienie czy wykoślawienie,
- stopa płasko-koślawa często współistnieje z koślawością kolan
Stopa końsko szpotawa:
- Ustawienie końskie (krótkie ścięgno Achillesa):
- pięta skierowana do góry
- stopa w silnym zgięciu podeszwowym (brak możliwości ustawienia stopy płasko na ziemi)
- brak możliwości zgięcia stopy do pozycji zerowej
- wygląd stopy z boku: jakby cały czas dziecko stało na palcach
- Ustawienie szpotawe:
- przywiedzenie przedniej części stopy, która skierowana jest do wewnątrz
- stopa opera się na bocznym brzegu, a najbardziej wyczuwalnym z boku punktem jest głowa kości skokowej
- nadmierna supinacja (odwrócenie) stopy – podeszwa stopy kieruje się ku górze
- nadmierne wydrążenie łuku podłużnego stopy – brzeg przyśrodkowy stopy ulega uniesieniu
- szczupła łydka – występujący zanik mięśni trójgłowy łydki oraz piszczelowego tylnego.
Jak dobrać obuwie? (Skrót – rozwinięcie znajdziecie w innym poście https://fizjomucha.pl/blog/pierwsze-buty/ )
Podane dalej parametry dotyczy obuwia nie ortopedycznego, zalecanego dzieciom zdrowym bez patologii napięcia mięśniowego, schorzeń neurologicznych, schorzeń reumatologicznych, genetycznych.
Dobór obuwia w razie pytań i wątpliwości skonsultuj ze specjalistą.
Jeżeli dziecko posiada płaskostopie znacznego stopnia – wszystkie wady niwelujemy ZAWSZE indywidualnie wykonaną wkładką, nigdy niekupioną gotową.
Jak dobrać obuwie – wskaźniki?
Buty dobieramy ze względu na dziecko: wiek, wagę, rodzaj chodu – początki czy chód jest już dobry, porę roku, do wewnątrz czy na zewnątrz.
Zwracamy uwagę na:
- ścisk zapiętka,
- elastyczność podeszwy – test zgięcia,
- test twistu,
- brak obcasa,
- brak wkładek profilowanych,
- odpowiednią długość i szerokość, tęgość,
- wagę buta,
- odpowiedni materiał,
- jakość i zapięcie,
- odpowiedni rozmiar skarpetek.
Czerwone światła – na co zwrócić uwagę w chodzie dziecka:
- Dziecko wstaje poprzez klęk jednonóż tylko z jednej nogi.
- Podczas chodu bokiem chodzi tylko w jedną stronę.
- Dziecko chodzi asymetrycznie.
- Specyficznie ustawia jedną lub obie ręce.
- Angażuje w chodzie jedną rękę i jedną nogę.
- Wygląda jakby powłóczyło czy utykało.
- Chodzenie na palcach. Sposób ten nie wycofuje się ale nasila. Nie potrafi obciążyć całej stopy/stóp.
- Dziecko nie potrafi stać na całych stopach, stoi tylko na palcach.
- Zwiększona lordoza po opanowaniu już chodzenia – a co za tym idzie usztywnione kończyny dolne i kołysanie się na boki w chodzie.
- Koślawi stopy lub jedną stopę – obrazowo – brzeg boczny stopy nie przylega do podłoża.
- Przeprosty w kolanach.
- Zaciśnięte palce stóp – niewygaszony odruch chwytny – przyczyna to obniżone napięcie posturalne lub/ i nadwrażliwość sensoryczna stopy.
- Nie chodzi po 18(20) miesiącu życia i nie inicjuje prób samodzielnej lokomocji.
Co nie musi niepokoić w początkach chodzenia:
- Chodzenie na szerokiej podstawie by lepiej łapać równowagę przy pierwszych krokach.
- Początkowe szpotawe ustawienie kolan.
- Początkowo sztywniejsze ustawienie rąk i zaciśnięte dłonie.
- Początkowo wypięty w przód brzuch i zwiększona lordoza lędźwiowa.
- Początkowy brak ukształtowania stopy i jej brzegów z wysklepieniem podłużnym i poprzecznym.
- Początkowy chód na palcach.
Badanie – Ocena neurokinezjologiczna rozwoju
W razie wątpliwości czy wzorzec chodu jest prawidłowy warto poradzić się fizjoterapeuty, może obejmie dziecko wymaganą terapią i zaleci jakieś dodatkowe atrybuty obuwia dobre dla konkretnego problemu – np. odpowiedni nosek w bucie, kliny, obcasy itd.
Kontrolna ocena chodu i tego jak rozwinęły się stopy i kończyny dolne funkcjonalnie i anatomicznie – jest różna ocena w zależności od wieku dziecka.
Odradza się testy izolowane – dziecko ocenia się całościowo i w różnych pozycjach i funkcjach dostosowanych do wieku.
Badanie i ocena stóp:
- wywiad: pytania o ciążę, rozwój, buty, aktywności dziecka
- ocena struktury
- ocena funkcji
- ocena sklepienia i obciążania
- ocena integracyjna – stopa plus reszta ciała
Leczenie i ćwiczenia:
Leczenie stopy dziecka – tak naprawdę w dosłownym znaczeniu tego słowa NIE ISTNIEJE.
Wady złożone w obrębie samej stopy, wymuszają na terapeucie wykonywanie konkretnych rękoczynów – praca na STRUKTURZE stopy, natomiast później następuje okres gdzie, należy tę stopę nauczyć pracować i współpracować z całym ciałem – nauczyć FUNKCJI.
W badaniu i terapii stopy stosujemy zasadę, że to tak naprawę badanie i terapia całego ciała. Punktem wyjścia są stopy – ale należy zbadać całe ciało.
